مشکل سینمای کودک با جزیره‌ای شدن حل نمی‌شود

علیرضا رضاداد تاکید کرد لازم نیست جزیره‌ای جدا از سینمای ایران برای سینمای کودک تعریف کنیم بلکه باید سینمای کودک در دل سینمای ایران و مولفه ها و زیست بوم فعلی، حیات طبیعی خود را پیدا کند.

به گزارش گروه رسانه های خبرگزاری تسنیم، سی امین دوره جشنواره فیلم های کودکان و نوجوانان 15 تیرماه به کار خود پایان داد؛ جشنواره ای که در دوره بیست و نهم طی تصمیمات مسئولان به 2 بخش کودک و نوجوان تقسیم و مقرر شد که پس از این جشنواره کودک در اصفهان و جشنواره نوجوان در همدان برگزار شود و در مهرماه سال 94 جشنواره در همدان برگزار شد و سال 95 باید جشنواره کودک در مهر ماه در اصفهان برگزار می شد، اما این اتفاق نیفتاد و بار دیگر جشنواره به شکل یکپارچه و در قالب فیلم های کودکان و نوجوانان در اصفهان برگزار شد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

درباره چند و چون برگزاری این جشنواره گفتگویی با علیرضا رضاداد داشتیم که او ضمن مطلوب دانستن نتایج برگزاری جشنواره بیان کرد که در این دوره به اهدافی که مدنظرشان بوده است رسیده اند. وی یکی از مشکلات سینمای کودک را نداشتن سالن دانست و بیان کرد «در میان اهل حرفه، درباره این مساله چند نگاه وجود دارد؛ برخی از دوستان می گویند که اگر فیلم کودک قابل اکران بسازیم همه به دنبال آن می روند و آن فیلم راه خود را باز می کند و دیگر ما احتیاج به یک توجه ویژه به فیلم و سینمای کودک نداریم بلکه این فیلمسازان هستند که باید فیلم کودکی بسازند که مثل «شهر موش ها» و «کلاه قرمزی» باشد و بتواند مخاطب جذب کند. در واقع این رویکرد حفظ وضع موجود است یعنی اعتقاد دارند در حوزه نمایش و پخش به خاطر سینمای کودک لازم نیست تغییری در وضع موجود ایجاد کنیم بلکه فیلمسازان کودک باید خود را با وضع موجود منطبق و با تغییر در رویکرد تولید، جای خودشان را باز کنند.»

شرح بیشتر این گفتگو را در زیر بخوانید:

*سی امین جشنواره فیلم های کودکان و نوجوانان اصفهان به پایان رسید. جمع بندی شما از برگزاری این دوره از جشنواره چیست؟

-فکر می کنم مسیری که از 9 ماه پیش آغاز کردیم و حالا به انتهای آن رسیدیم مسیر درستی بوده است، ضمن اینکه ما چندی دیگر در شورای سیاستگذاری مسیر طی شده را گزارش و جمع بندی می کنیم و مطابق تفاهمنامه تا 2 ماه بعد این گزارش را برای تعیین تکلیف چهارسال آینده به شورای سیاستگذاری ارایه خواهیم داد. به طور کلی به نظرم ما این مسیر را به خوبی طی کردیم. ما چند هدف را در این جشنواره تعقیب می کردیم؛ یکی رونق بیشتر سینمای کودک و نوجوان بود که این ماموریت و مسئولیت عمدتا به عهده بنیاد سینمایی فارابی و شورای راهبری و سیاستگذاری سینمای کودک و نوجوان بود که توجه خاصی نسبت به تولید دارد. گمان من این است که این شورا نسبتا موفق عمل کرد زیرا نتایج این جشنواره و استقبال مردم از آثار این دوره نشان می دهد که این شورا به خوبی عمل کرده است. البته خودشان هنوز راضی نیستند اما با توجه به اینکه من عضو آن شورا نیستم به راحتی می توانم درباره عملکرد مثبت آن اظهارنظر کنم.

شورا در عملکرد خود بیش از آنچه که انتظار می رفت، موفق بود اما تا پاسخگویی به همه انتظاراتی که از شورا می رود و با توجه به اینکه همه بزرگان سینمای کودک در آن عضو هستند هنوز راه داریم. به هر حال امیدوارم با تقویت شورا و گسترش فعالیت های آن به سینمای آرمانی در حوزه کودک و نوجوان نزدیک شویم.

بخش دیگر این رونق حاصل برنامه ای بود که در ابتدا به دلیل تغییر زمان، قدری با نگرانی انجام شد. ما گمان می کردیم شاید چند سال طول بکشد که مردم اصفهان از برگزاری جشنواره در مهرماه به برگزاری آن در اول تابستان و اواخر عادت کنند ولی با توجه به فضایی که در زمینه اطلاع رسانی و اخبار جشنواره ایجاد شد، تاسیس باشگاه مخاطبان که در این زمینه کمک کرد و اقدامی که در برنامه ریزی نمایش آثار انجام شد ما از همان شب اول با نمایش فیلم ها در سانس های فوق العاده رو به رو بودیم تا اینکه یک روز هم به نمایش فیلم ها اضافه شد.

ما امسال را سال ارزیابی عملکرد خودمان در انتقال و جابجایی زمان گذاشته بودیم ولی به نظر رسید که می توانیم اتقاق نظر پیدا کنیم، یعنی برگزاری جشنواره در اواخر بهار و اوایل تیر ماه اگر از مهرماه مناسب تر نباشد، نامناسب تر هم نیست زیرا این حرکت به رونق اکران در تابستان کمک می‌کند. در این برهه بچه ها اوقات فراغت بیشتری دارند به همین دلیل برگزاری جشنواره در آخر بهار و اوایل تابستان می تواند به اکران کمک کند از همین رو ما در این زمینه هم توفیق پیدا کردیم.

برگزاری جشنواره در اواخر بهار و اوایل تیر ماه اگر از مهرماه مناسب تر نباشد، نامناسب تر هم نیست زیرا این حرکت به رونق اکران در تابستان کمک می‌کندبرنامه سوم ما این بود که به لحاظ تخصصی بخش کودک و نوجوان را در داوری ها و نمایش ها تفکیک کنیم و این هدف هر چندکار سختی بود ولی محقق شد. باید آنقدر فیلم قابل توجه در حوزه کودک و نوجوان داشته باشیم که بشود برای آن داوری و نمایش های جداگانه ای گذاشت که گمان می کنم در این زمینه هم موفق شدیم، اما این موضوع به شکل طبیعی حدود 12 جایزه به جوایز ما اضافه کرد بنابراین برای دوره بعد باید درباره تعداد جوایز فکر کنیم چون اگر بخواهیم این تفکیک را نگه داریم باید درباره جوایز تصمیم های بهتری گرفته شود.

نکته دیگری که به برنامه های ما اضافه شد و از ویژگی های جشنواره بود، جداسازی بخش انیمیشن و مستقل کردن آن بود. باتوجه به اینکه ساختار آثار انیمیشن متفاوت و قابل داوری در جشنواره فجر نیست و راهی هم به آن ندارد و انیمیشن های بلند سینمایی تعریفی در جشنواره ها تاکنون نداشتند، ما تصمیم به این کار گرفتیم. فکر می کنم یکی از وجوه مثبت این دوره همین امر بود و فعالان سینمای انیمیشن، هیات داوران و هیات انتخاب نیز این تصمیم را ستودند.

از دیگر ویژگی های این دوره برگزاری کارگاه های دوره های فیلمسازی بود؛ کارگاه هایی که مخاطبان دانش آموزی، غیرحرفه ای و حرفه ای داشت. همیشه جوانان و علاقه مندانی هستند که علاوه بر فیلم ها دنبال محیط های آموزشی هستند به همین دلیل از این کارگاه ها بسیار استقبال شد. در مجموع جمع شدن این ابعاد آموزشی و تربیتی که در تفکیک با آن روبه رو بودیم، جشنواره را به سمت نگاه تخصصی تر برد و این نگاه تخصصی با استقبال مردم و شور و نشاط آنها همراه شد. در مجموع خدارا شاکریم که قدم هایی برای سینمای کودک برداشته شد و امیدواریم سال آینده این مسیر ادامه پیدا کند.

*آنچه که سینمای کودک و نوجوان را دچار مشکل کرده و حتی جشنواره فیلم‌های کودکان و نوجوانان را هم از جایگاه واقعی خود انداخته، کمبود و حتی نبود سالن های سینمایی است. آیا تدبیری برای این موضوع اندیشیده شده است؟

- درباره این مساله چند نگاه در میان اهل حرفه وجود دارد؛ برخی از دوستان می گویند که اگر فیلم کودک قابل اکران بسازیم همه به دنبال آن می روند و آن فیلم راه خود را باز می کند و ما احتیاج به توجه ویژه به فیلم و سینمای کودک نداریم بلکه این فیلمسازان هستند که باید فیلم کودکی بسازند که مثل «شهر موش ها» و «کلاه قرمزی» باشد و بتواند مخاطب جذب کند. در واقع این رویکرد حفظ وضع موجود است که اعتقاد دارند لازم نیست در حوزه نمایش و پخش برای سینمای کودک تغییری در وضع موجود ایجاد کنیم بلکه فیلمسازان کودک باید خود را با وضع موجود منطبق و با تغییر در رویکرد تولید جای خودشان را باز کنند.

نگاه دوم در جست و جوی الگوهای دهه 60، نمایش های اختصاصی و سینماهای مخصوص کودک و نوجوان است و گمان می کند آنچه دروضعیت فعلی به عنوان یک حیات طبیعی سینما پیش می رود درباره سینمای کودک و نوجوان وجود ندارد و برخی احتمالا در ذهن خود جستجو می کنند تا چیزی شبیه گروه «هنر و تجربه» درباره سینمای کودک و نوجوان ایجاد شود و یک گروه کودک و نوجوان با سالن های مخصوص خود داشته باشیم که این فیلم ها بتوانند در آنها با یارانه و حمایت دولت به نمایش درآید.

یک انگاره دیگری وجود دارد که ذهن من بیشتر به آن سمت و سو متمایل است؛ که ما درباره پخش باید نگاه تخصصی داشته باشیم، اما آن نگاه تخصصی باید خود را به حیات طبیعی سینما نزدیک کند. یعنی ما در شرایط فعلی لازم نیست جزیره ای جدا از سینمای ایران برای سینمای کودک تعریف کنیم بلکه باید سینمای کودک در دل سینمای ایران و مولفه ها و زیست بوم فعلی حیات طبیعی و پایدار خود را پیدا کند. این بحثی است که در شورای سیاستگذاری کودک و نوجوان در حال پیگیری است و هنوز به نتیجه نرسیده است. البته این موضوع فقط مخصوص به سینمای کودک نیست.

ما در شرایط فعلی لازم نیست جزیره ای جدا از سینمای ایران برای سینمای کودک تعریف کنیم بلکه باید سینمای کودک در دل سینمای ایران و مولفه ها و زیست بوم فعلی حیات طبیعی و پایدار خود را پیدا کندمن فکر می کنم درباره پخش و ظرفیت نمایشی احتیاج به یک نگاه بالادستی است. خوشبختانه شورای صنفی نیاز به این نگاه بالادستی را احساس کرده است برای مثال وقتی که در ایام عید بدون اینکه به حیات طبیعی پخش دست بخورد یک نوع مواظبت و برنامه ویژه برای اکران عید در نظر می گیریم، به یکباره استقبال مردم از آن چیدمان کمک می‌کند که ما با فروش زیادی رو به رو شویم و تقریبا همه اقشار سهم خود را در اکران عید پیدا می کنند. علاقه مندان به آثار سیاسی، کمدی، خانوادگی و ... سهم خود را از این سبد برمی دارند، زیرا افرادی که برنامه ریزی می کنند و نگاه خاصی به این مقوله دارند توجه کرده اند که این سبد برای تمام مخاطبان است. اما تقریبا به جز عید این اتفاق به صورت سازمان یافته نمی افتد و یک نگاه بالادستی در جریان نمایش وجود ندارد.

البته این نکته مورد توجه شورای صنفی قرار گرفته و شورا در آیین نامه جدیدش یک هیات امنا برای جریان اکران پیش بینی کرده که بزرگترین و اولین ماموریت آن همین است که ضامن حفظ تنوع ژانر و مخاطب با حفظ حیات طبیعی باشد.

اگر ما در اکران بتوانیم بدون اینکه به روال فعلی اکران دست بزنیم، آن نگاه بالادستی را در چرخه رابطه بین تولیدکننده، پخش کننده و سینمادار حاکم کنیم آنگاه آن نگاه مواظب سبد مخاطبان سینما خواهد بود و به دنبال این می رود که چرا فیلم کودک برای نمایش نداریم پس باید فکر کنیم که چگونه فیلم کودک به نمایش دربیاید.

زمانی ممکن است اختصاص چند سالن راه حل آن باشد اما یک زمان ممکن است یکی از همین سرگروه ها بتواند فیلم ها را نمایش دهد. من فکر می کنم نگاه دلسوزانه بالادستی بدون اینکه بخواهد در گردش کار فعلی سینما از نگاه بیرونی تصرف انجام دهد می تواند این مساله را حل کند. به عبارتی این مساله باید در دل فعالان سینما حل شود. این جشنواره نشان داد همین سینما این ظرفیت را دارد و اگر بحث هایی که در شورای سیاستگذاری کودک و نوجوان شده است، در شورای صنفی ادامه پیدا کند تا حدود زیادی می توان برای سینمای کودک راه حل های اجرایی بهتری پیدا کرد.

*رییس سازمان سینمایی در نشست اخیر اشاره کرد که بیشتر از اینکه به سرگروه سینمای کودک نیاز داشته باشیم به ساخت سالن مربوط به نمایش این آثار احتیاج داریم. این خواسته رییس سازمان چگونه محقق می شود؟

-آنچه ایشان اشاره می کنند راه حل اساسی و ریشه ای حل مشکلات اکران است اما این بحث در چهارچوب پیشنهاد در وضع موجود قابل بررسی و گفتگو است. آنچه که تحت عنوان رسیدن به حیات طبیعی عنوان می شود همان ایده و الگویی است که پیشتر رییس سازمان سینمایی مطرح کرد. او هم همین اعتقاد را دارد که در حیات طبیعی سینما رابطه بین تولیدکننده، پخش کننده و سینمادار باید بهبود پیدا کند و باید از آنها بخواهیم که مساله تنوع مخاطب را در برنامه ریزی های خود لحاظ کنند. جریان اکران هنوز ماموریت و اولویت های خود را به تامین نیازهای همه مخاطبان تسری نداده است. این جریان همان جریان عرضه و تقاضا است که در همه دنیا اتفاق میفتد. منتها در جریان اکران ما ناقص اتفاق میفتد و با آنکه تقاضا از سوی بچه ها و خانواده ها وجود داشت و این جشنواره آن را نشان داد اما ساز و کار عرضه تعریف درست نشده است. اگر به جریان مسئول، این ماموریت ها را اضافه کنیم و بگوییم که یکی از نیازهای سینما این است که همه اقشار را ببیند این مساله تاحدودی حل می شود.

در حیات طبیعی سینما رابطه بین تولیدکننده، پخش کننده و سینمادار باید بهبود پیدا کند و باید از آنها بخواهیم که مساله تنوع مخاطب را در برنامه ریزی های خود لحاظ کننددر هر حال راه حل بنیادی چیزی جز گسترش سالن ها نیست اما من درباره راه حل های نزدیک تر و موقت تر صحبت می کنم، چون ممکن است مساله سالن به این سرعت حل نشود. شاید یکی از بهترین راه حل ها برای کوتاه مدت این باشد که ما از فعالان صنفی نمایش یعنی تولیدکنندگان، پخش کنندگان و سینماداران بخواهیم که به مساله تنوع مخاطب فکر کنند و این امر را در برنامه ریزی های چیدمان فیلم ها لحاظ کنند. فکر می کنم از طریق همان شورای بالادستی که در آیین نامه جدید پیش بینی شده است، امسال و سال آینده وضعیتی به مراتب بهتر از وضعیت فعلی داشته باشیم.

ایجاد هسته ای مثل «هنر و تجربه» ممکن است مساله یک سری از فیلم های کودک را حل کند اما مساله نیاز کودکان ما را به فیلم و سینما حل نمی کند ولی اگر از راه حل هایی که گفتم استفاده کنیم فکر می کنم یک رشد و رونقی در سینما به واسطه فیلم های کودک ایجاد می شود. هر مخاطب کودک به معنای سه بلیت است زیرا کودک به تنهایی به تماشای فیلم نمی نشیند و عده ای را با خود همراه می کند.

*شورای راهبری و سیاستگذاری کودک که در فارابی 2 سال و چند ماه است فعالیت می کند عملا کاری برای سینمای کودک نکرده است و برخی اعضای هیات انتخاب جشنواره هم در گفتگو با ما اذعان داشتند که آثار قابل اعتنایی ندیده اند.

-به نظر من بخشی از این اظهارنظرها شاید ناشی از این باشد که این افراد اطلاعات کافی ندارند. شورا یک برنامه جامع تدوین کرده که این برنامه ارزشمند است. این شورا مانع از این شده است که بسیاری از آثاری که سرمایه سینمای ما را می بردند اما بازگشتی نداشتند تولید شوند. بخشی از عملکرد شورا در فیلم هایی است که تولید نشده است. همین شورا آثار دولت قبل را بررسی کرد و از میان 80 فیلم بیش از چند فیلم محدود را مناسب اکران تشخیص نداد به همین علت دنبال این هستند که دوباره گرفتار این مساله نشوند و برای جشنواره هم فیلم سفارش داده نشد.

اگر آن فیلم ها تولید می شد، عده ای می گفتند که چرا شورایی نداریم که مانع از تولید چنین فیلم هایی شود. برخی از دوستان نیز به دلیل اینکه شورا انتظارات آنها را برآورده نکرده است به آن نقد دارند. این موضوع طبیعی است زیرا در حرفه سینما افراد بیشتر از منظر دیدگاه ها، ملاحظات و منافع خود به عملکرد دیگران نگاه می کنند و هرکسی آزاد است که ملاحظات خود را داشته باشد، همچنان که بعضی دیگر از اعضای شورای انتخاب یا داوری عملکرد شورا را تحسین می کنند و شاهد مثالشان هم شور و نشاط و استقبال از فیلم ها در جشنواره است.

برای مثال بخشی از چیزی که در همین جشنواره جستجو و اقدام شد این بود که فیلم هایی به نمایش گذاشته شود که به مخاطبان نزدیکتر باشند به همین دلیل آثار مورد استقبال قرار گرفتند. اگر فیلم های دوره قبل را به نمایش می گذاشتیم آیا با همین استقبال رو به رو می شدیم و آیا نمایش آثار به سانس فوق العاده می رسید؟ ضمن احترامی که به نظر همه افراد فعال سینما دارم، فکر می کنم شاید اطلاعات آنها از عملکرد شورا کامل نیست، البته این را هم باید بگویم که هیچ شورایی مدعی نیست که عملکرد بی نقصی دارد، با این وجود به نظر من داشتن شورای کودک و نوجوان اجتناب ناپذیر است اما می توان درباره ترکیب و ماموریت آن صحبت کرد. من فکر می کنم عملکرد شورا بد نبوده است. به هر حال این موضوع به معنای این نیست که این شورا مدافعانی ندارد و بسیاری از فعالان کودک و نوجوان مدافع این شورا هستند.

این شورا مانع از این شده است که بسیاری از آثاری که سرمایه سینمای ما را می بردند اما بازگشتی نداشتند تولید شوند*یکی از خواسته های آقای حیدریان به عنوان رییس